Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Prosedürü

HAGB GENEL OLARAK NEDİR?

Müzakere sonucunda mahkumiyet yönünde kanaat oluştuğunda hakim (mahkeme) iki karar vermektedir. İlk karar ,mahkumiyet şeklinde hüküm fıkrası(kısa karar) veya gerekçeli karar(hüküm) olmaktadır. İkinci karar ise hükmün açıklanmasının geri bırakılmasıdır yani HAGB. Hakim ,mahkumiyet kararının ,bu kararın açıklanmasının geri bırakılmasının koşullarını taşıdığına kanaat getirirse ,”mahkumiyet kararının açıklanmasının geri bırakılması “ şeklinde karar vererek bunu tutanağa geçirtir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararında tüm yargılama giderleri sanığa yükletilir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin koşulların gerçekleşip gerçekleşmediği mahkeme tarafından kendiliğinden denetlenir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB) NE DEMEKTİR ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, mahkumiyet kararının sanık hakkında hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder (CMK m.231/5).hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde dava derdesttir. Kişi sanık sıfatını taşımaya devam etmektedir. Ceza mahkemelerince verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları hukuk mahkemelerini bağlamaz.

Mahkumiyet kararı ,açıklanıp ilgililere bildirilmediği için bu karara karşı kanun yoluna(istinaf ,temyiz) başvurulamaz ve hüküm kesinleşmez;adli sicile işlenmez.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması koşulları oluştuğunda mahkemece, diğer kişiselleştirme hükümlerinden önce ve kendiliğinden değerlendirerek, uygulanması yönünde kanaate ulaşıldığı takdire, hiçbir isteme bağlı olmaksızın öncelikle uygulanır.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KOŞULLARI NELERDİR ?

Kural olarak yetişkinler ve çocuklar hakkındaki hükmün açıklanmasının geri bırakılması aynı koşullara bağlıdır.. hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı için aranan koşullar şunlardır :

1-Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan, başka bir anlatımla müzakere sonucunda ulaşılan ceza ,iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise mahkemenin ,hükmün duruşmada açıklanmasını geri bırakması mümkündür.

Geri bırakma kurumu suç karşılığında tek tip cezanın öngörüldüğü veya hapis cezası ile adli para cezasının seçimlik cezanın seçimlik ceza olarak öngörüldüğü hallerde uygulanabilir. Suç karşılığında hapis ve adli para cezasının birlikte gösterildiği hallerde hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkün değildir.

2-Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması gerekir.

3- Sanığın ,suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararı aynen iade,suçtan önceki hale getirme veya tazmin etme suretiyle tamamen gidermesi zorunludur. Burada kastedilen maddi zararlardır. Manevi zararlar bu kapsamında değildir.

4- mahkemenin ,sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışlarını göz önünde bulundurarak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varması gerekir.

DAVALARIN BİRLEŞTİRİLDİĞİ HALLERDE BU KURUM NASIL UYGULANIR?

Davaların birleştirildiği hallerde ceza ve ceza muhakemesi kurumları bakımında her bir hüküm diğerinden bağımsızdır. Varlıklarını ayrı ayrı korurlar. Davaların birleştirilerek görüldüğü hallerde,her bir suç nedeniyle verilen ve ancak açıklanmayan hükmün ,hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu bakımından ayrı ayrı değerlendirilmesi söz konusudur.

BAŞKA BİR SUÇTAN TAKİBİN YAPILIYOR OLMASI HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARINA ETKİ EDER Mİ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması gerekiyor. Başka bir kasıtlı suçtan dolayı takibat yapılıyor olması hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını engellemez. Daha önce taksirli bir suçtan mahkum olma,yeni suçtan dolayı hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını engellemez. Bilinçli taksir de buna dahildir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARAR VERİLEBİLMESİ İÇİN SANIĞIN BUNU KABUL ETMESİ GEREKİR Mİ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için sanığın bunu kabuletmesi gerekir. Sanığın kabul etmemesi halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmez.

MAĞDURUN KABUL ETMEMESİNE RAĞMEN GERİ BIRAKILMA KARARI VERİLEBİLİR Mİ?

Yasada hükmün açıklanmasının geri bırakılması konusunda mağdurun iradesi aranmamıştır. Dolaysıyla mağdurun istememesine rağmen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

HÜKMÜN AÇIKLNAMSININ GERİ BIRAKILMASINDA DENETİM SÜRESİ KAÇ YILDIR.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde yetişkin sanık, beş yıl süreyle denetime tabi tutulur. Çocuklar hakkındaki denetim süresi ise 3 yıldır.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI SONUÇLARI NELERDİR?

Geri bırakılmanın en önemli sonucu kurulan hükmün sanık hakkında hiçbir sonuç doğurmamasıdır.

Mahkeme hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verdiğinde ,denetim süresi içinde bir yıldan fazla olmamak üzere sanık hakkında denetimli serbestlik tedbirlerinden birinin uygulanmasına da karar verir. Hakimin denetimli serbestlik verme konusunda takdir yetkisi yoktur;ancak belirli bir tedbiri seçmek konusunda takdir yetkisi vardır. Hakim şu tedbirlerden birine karar verebilir :

• Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde ,meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim proğramına devam etmesi

• Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde ,bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılması

• Belli yerlere gitmekten yasaklanması ,belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınması ya da takdir edilecek başka yükümlülüklerin yerine getirilmesi

HÜKMÜN AÇIKLANMASI KARARI SABIKAKAYDINA GEÇER Mİ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ,bunlara özgü bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar ,ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak cumhuriyet savcısı,hakim veya mahkeme tarafıdan istenmesi halinde görülebilir. Yani vatandaşların aldığı adli sicil kaydında veya e-devlet üzerinden bu kayıtlar görülmez.

ARKA ARKAYA HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI VERİLEBİLİR Mİ ?

Geri bırakılmanın bir sonucu olarak denetim süresi içinde ,kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilememesidir. Ancak denetim süresi geçtikten sonra başka bir kasıtlı suçtan dolayı hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI MEMURİYETE ENGEL MİDIR ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının CMK m.231 e göre hiçbir hukuki sonuç doğurmayacağı kanunda açıkça belirtilmiştir. Buna göre denetim süresinde kasten bir suç işlenmemesi ve denetimli serbestlik kurallarına uygun davranılması halinde suç hiç işlenmemiş gibi sayılacak ve sanığın işlediği bu suç sebebiyle hüküm açıklanmadığı için hiçbir hak kaybı yaşanamayacaktır. Dolaysıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı memuriyete engel teşkil etmez.

GERİ BIRAKMA KARARININ GERİ ALINMASI NASIL OLUR ?

Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranılması halinde,mahkeme hükmü açıklar. Ancak CMK m. 231/11 e göre kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek , cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkumiyet hükmü verebilir. Hükmün açıklanmasına karar verilebilmesi için kasıtlı bir suçun işlenmiş olması yetmez; ayrıca bunun kesinleşmiş bir mahkeme kararıyla tespit edilmiş olması gerekir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARINA KARŞI İTİRAZ VEYA TEMYİZ MÜMKÜN MÜ?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin karar, itiraz edilebilen ara karar niteliğindedir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin karar,sanığın açıklanmamış olan mahkumiyet hükmüne karşı temyiz kanun yoluna başvurma hakkını ve beraat etme olanağını yetişkinlerde beş yıl,çocuklarda ise üç yıl süreyle ortadan kaldırmaktadır. Yani 5 yıl süreyle karar temyiz edilemez.